“Apwoyo Matek”, oftewel: hartelijk dank

“Apwoyo Matek”, dat zijn vaak de eerste woorden die ik hier hoor als ik met mensen van het ‘We Live’ project praat. 

Ik merk verder dat waar ik ook kom, mensen verbaasd stil blijven staan en daarbij op elkaar botsen als ze een man zien zoals ik met een blanke huid. Kinderen duiken weg in de rok van moeder. Het is duidelijk dat hier niet veel blanken komen. Ze weten wel van horen zeggen dat ‘zoiets’ bestaat, maar dan opeens zo’n blanke huid met je eigen ogen zien óf zelfs aanraken, is toch anders. Het geeft me soms een beetje een “Livingstone” gevoel. 

Er zijn tenminste twee dingen te zeggen over het fenomeen dat je hier iemand bedankt dat hij de moeite heeft genomen om juist bij jóu langs te komen en over dat “Livingstone” gevoel.

Mensen zijn hier bitter arm en dankbaar voor iedereen die zich in hen interesseert. De NGO’s die werk verrichten in Oeganda (veelal westers en daarmee blank), komen niet naar dit gebied. Er wonen in het Alebtong district bijna 250.000 mensen waarvan 67 procent dagelijks behoefte heeft aan voedselhulp. In de meeste dorpen hier eet men niet meer dan één maaltijd per dag met een bijzonder lage voedingswaarde. Helaas overlijden hierdoor relatief veel kinderen onder de vijf jaar door ziekte. Van de kinderen die het wél overleven, krijgt 7 van de 10 geen scholing; simpelweg omdat de ouder/verzorger de financiële middelen niet heeft voor de schoolbijdrage en/of het aanschaffen van een schrift of een boek. Van diegenen die wél naar school gaan, haken helaas 7 van de 10 meisjes tijdens de basisschoolperiode alweer af door geldgebrek of de noodzaak katoen te gaan plukken. Nog heel even geduld, dan vertel ik over de mogelijke praktische oplossingen… 

De gevolgen van deze bittere armoede zijn: jong trouwen (plat gezegd (bijna) kindhuwelijken), veel lichamelijke beperkingen door ondervoeding, veel gebroken relaties, Aids en daardoor veel weeskinderen, enzovoort. En dat is nu al enkele generaties zo. Logisch dat deze mensen geen groot zelfvertrouwen hebben of veel zelfredzaamheid hebben kunnen ontwikkelen. Zeker als iedereen, zelfs de hulporganisaties, ze ook nog ‘links’ laten liggen. “Ja, moeten wij daar wat aan doen dan?”, vragen mensen mij wel eens, “In Nederland is toch ook armoede?”, “Zijn die mensen niet gewoon lui?”, “Ja Afrika, daar is alles toch corrupt en die leiders dan....!” “Ha, we hebben al genoeg aan die “economische immigranten” in Nederland.”

Maak je geen zorgen, ik ga hier geen politieke statements maken, noch verklaren dat wij het rijk en makkelijk hebben. Ik probeer slechts een beeld te schetsen van waar deze mensen mee worstelen.

Bruno en Patrick, twee jongens uit dit gebied, die -geholpen door het lot- wel hun school hebben afgemaakt, hebben een paar jaar terug ‘ACSET Uganda’ opgericht. Hun organisatie steunt de mensen waarover ik hierboven schreef met hele kleinschalige en zeer praktische steun, door ze een helpende hand toe te steken. Niet door alleen maar te geven, maar door de mensen te onderwijzen, door ze het zélf te laten doen. Dit keuken/moestuin project is daar een helder voorbeeld van.

Ik heb nu een paar groepen bezocht en daarmee 90 gezinshoofden gesproken, bij hun huis/hutje geweest, hun kindjes gezien, de omstandigheden en manier van denken en leven kunnen ervaren. Maandag bezoek ik nog een groep van 30 personen. 

Trots kijken naar de keukentuin

Het vormen van groepen van 30 mensen, die met elkaar en voor elkaar een keukentuin maken naast hun hutjes. Een moestuin die de mensen praktisch voorziet van groenten en daarmee de oh, zo belangrijke vitaminen en mineralen. Velen kunnen nu al oogsten (ondanks de grote droogte) en dat direct naast je voordeur... Kijk, dat is op praktische wijze iemand helpen aan gezond eten en een eigen inkomen. Gelijktijdig wordt ze geleerd dat ze een deel van de oogst kunnen verkopen op de lokale markt en die opbrengst kunnen sparen. Ja, sparen en inleggen in de groepskas! Uit deze kas kunnen de deelnemers lenen ingeval van nood (vaak medisch). Maar er wordt ze ook heel praktisch geleerd dat ze ook uit de groepskas kunnen lenen om handel te drijven. 

Samen sparen zorgt ervoor dat er opeens een veel groter bedrag beschikbaar is om je te kunnen ontplooien. Het kopen van een kip en die op de grote markt verkopen met winst, het in dienst nemen van een medewerker om zo meer potten te kunnen kleien en daardoor zoveel meer te kunnen produceren zodat ze echt geld verdienen. Ze betalen wat ze lenen uit de groepsspaarpot af met rente, hierdoor groeit ieders gespaarde inleg. Dit leidt weer tot meer mogelijkheden om te investeren, te groeien, schoolgeld te betalen, zout, zeep, of iets anders te kopen. 

Een les volgen...

Het is prachtig om hier te zijn! Oeganda is prachtig, de mensen die ik heb ontmoet zijn prachtig. En zo waardevol om wat advies te mogen geven en als GetOn bij te mogen dragen aan dit project, ook financieel. Voor jou als lezer is het wellicht een ver-van-je-bed show, zeker als je hier nog nooit bent geweest. Maar bekijk de foto’s eens (ook die hieronder) en zie hoe het hier is. En wil je een steuntje in hun rug zijn? Ze niet links laten liggen? Klik dan even op die doneerknop. Ik weet hoe lastig dat is, want we hebben immers allemaal ons drukke eigen leven, voor je het beseft ben je alweer bezig met iets compleet anders. Daarom: “Apwoho Matek”, dank voor het feit dat je tijd hebt genomen om dit te lezen.

Ik moest er zelf ook aan geloven. Hard aan het werk met het aanleggen van een nieuwe moestuin. 

Hier en daar wat advies geven...

Kokcan Ikweri

Na een warm welkom door de stafleden van ACSET Uganda op donderdagmorgen, heb ik de afgelopen twee dagen twee groepen van het ‘We Live*’ project bezocht. ACSET, wat staat voor Action for Child Social and Economic Transformation, is de organisatie die het plan bedacht om door middel van een moestuinproject de voedselzekerheid en het inkomen van 1.200 gezinnen in Noord-Oeganda te vergroten. 1.200 eenouder gezinnen een eigen inkomen leren genereren en ze daarmee de kans bieden om hun kinderen naar school te laten gaan.

Ik heb gemerkt dat de kracht van ACSET ligt in het persoonlijk overdragen van inhoudelijke kennis naar alle deelnemers. Met grote regelmaat blijven zij dit de komende twee jaar -de duur van dit mooie project- doen.

Wanneer we aankomen bij de groepsmeeting, is er geen deurbel of iemand die opendoet met een vriendelijke lach en een “kom binnen”. Nee, als we hier komen aanrijden en uitstappen, wordt er met volle overtuiging een welkomstlied gezongen, gepaard gaand met hoge repeterende gilletjes, gezwaai met takjes, klappen en dans. Prachtig! 

Welkomstlied!

De 1.200 deelnemers van het #WeLive project zijn verdeeld in 40 groepen van elk 30 deelnemers. Als ik bij de groep ‘God’s Grace’ aanschuif, worden de deelnemers voorgesteld: voorzitter, penningmeester en secretaris, allen vrouwen. De vijf mannelijke leden zijn er voor het hele zware werk of voor het geven van advies. Vol trots vertellen ze mij dat de groep bestaat uit mensen met een handicap of een beperking, alleenstaande moeders na een mislukt huwelijk, vrouwen die voor weeskinderen zorgen en mensen met hiv/aids. 

De voorzitter

‘God’s Grace’ is nog maar actief sinds 9 augustus van dit jaar, en nu al hebben enkele deelnemers een keer hun zelf gekweekte groenten kunnen oogsten. Op de vraag wat ze daarmee hebben gedaan, vertelt de een: “Ik heb een schoolboek en schrift voor mijn kind kunnen kopen”, de ander: “Ik heb wat kleding gekocht voor de kinderen”, een dame zegt trots: “Ik vond de kwaliteit van de groenten zo mooi, ik heb het aan de kerk gegeven. Ik durfde het zelf niet op te eten.” Een andere zegt: “Oh, ik heb het allemaal opgegeten en werkelijk, ik voel me zoveel beter. Kijk maar, je kunt het vast zien.”

Bedenk dat deze mensen normaal geen groenten eten, het is mais, zoete aardappel en sojabonen wat de klok slaat. En met mijn eigen ogen heb ik de droogte op het land en de verpieterde maiskolven gezien. Kortom, zeker geen vetpot. 

Kindjes op het droge land

John bij zijn tuin. Zondag oogst hij al voor de 3e keer!

Een bordje mais

De tuin van de tweede dame van links 

De kinderen in het dorp

In hun keuken-groentetuin groeien tomaten, een soort postelein, uien en straks ook aubergine. In het midden is een ruimte gereserveerd voor mest van de geit, het varken en soms zelfs van een koe. De tuin wordt vanaf hier met een gieter besproeid en zo verdeelt de mest en haar voedingsstoffen zich naar het verse zaaigoed of de reeds volgroeide postelein. De meesten kweken postelein omdat ze dit kennen en het snel groeit (oogsten kan soms al na twee weken). Op mijn vraag wat de opbrengst is van een keukentuin, is het antwoord “tussen de 12 en 18 duizend Oegandese shilling”, oftewel tussen de €2,60 en 4 euro per oogst. 

Het mooie aan deze tuinen is dat ieder gezin de tuin zelf goed kan onderhouden en hij vlakbij huis en hun keuken/vuurplaats ligt. 

In beide groepen die ik bezocht heb, wordt direct van de gelegenheid gebruik gemaakt om les te geven. De eerste dag ging het vooral om het leren vastleggen van alle opbrengsten, zoals ieders inleg, leningen en het gebruiken van een kasboek. Op deze manier heeft iedereen zicht op wat de groep en ieder individueel doet. Daarmee kan je ook de dynamiek van het gebruiken van geld, het investeren of het uitlenen volgen en begrijpen. Op deze manier zijn de toename van je persoonlijke en groepsmiddelen (die aan het eind van het jaar worden uitgekeerd aan iedereen) gedurende het jaar te volgen en dat stimuleert de groep om meer te doen en gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen.

Op mijn vraag of ze wisten wat een bank was, antwoordden de meeste deelnemers dat ze geen idee hadden. Laat staan dat ze er ooit een van binnen hebben gezien. 

De tweede dag ging de les van een andere groep over groepsdynamiek: wat is een leider, wat is de verantwoordelijkheid van een groepslid, wat voor doelen kun je stellen, wat wil je bereiken? Patrick, een van de oprichters van ACSET en geboren en getogen in deze regio, weet deze theorie met humor en bijzonder begrijpelijk over te brengen. Je ziet aan de deelnemers dat het “muntje valt”.

Er worden veel vragen gesteld: “we hebben maar 1 gieter voor 30 tuinen, kunnen we er meer krijgen?” “We willen graag een kruiwagen.” We willen hulp en advies met het gezamenlijk verkopen van T-shirts om te laten zien aan het dorp dat wij bij deze groep horen.” “Mogen we andere groepen opzetten, want iedereen in ons dorp wil dit ook?” “Het is zo droog, dat wat we normaal kweken niet groeit, hebben jullie wat extra geld voor ons om deze maanden door te komen?” “Mogen we extra hulp voor mensen met weeskinderen of diegenen die aids hebben?”

Allemaal hele normale vragen, maar het antwoord van Patrick was eenduidig: “Jullie hebben een keukentuin gekregen, zaad voor het opkweken van postelein, tomaten, aubergine, kool en uien. Dat is jullie startkapitaal. Verzorg je tuin, geef hem water, bescherm het zaad, kweek het op en verkoop het deel dat je niet nodig hebt om je gezin te voeden. Leen dit verdiende geld uit aan groepsleden en vraag daar wat rente voor. Creëer je eigen bank, waarbij de opbrengst voor jullie allemaal is.” Als voorbeeld gaf Patrick: “Er is wekelijks een markt 15 km verderop. Leen 5000 shilling uit de pot en koop een kip, loop ermee naar die markt en verkoop die kip voor 18.000 shilling. Betaal daarmee je 5000 shilling schuld af en het beetje rente, en betaal met de rest het schoolgeld voor je kinderen en leg het overige weer in de groepskas. Laat het geld rondgaan. Er zijn voorbeelden dat je hiermee werkelijk veel geld voor alle deelnemers kan verdienen. Geld voor een ploeg voor de os, gieters, stenen voor je huis, schoolgeld en boeken voor je kinderen, je dochter de kans geven om naar het voortgezet onderwijs te gaan, zaad voor het nieuwe seizoen. Wat jullie ook maar als doel stellen, kan voortkomen uit het goed verzorgen van de plantjes en het zaaigoed dat jullie nu hebben gekregen. Wij blijven elke twee weken bij jullie langskomen om jullie te steunen en te adviseren.” 

 

Deze groep heeft 95 kippen bij elkaar, veel gaan er echter te vroeg dood aan ziekten. Patrick gaf de groep als tip: “Voor 10.000 shilling koop je medicijnen genoeg om er 2000 kippen mee te genezen. Kijk eens wat er gebeurt als je daar je opbrengst van je tuin in investeert! Jij ziet dan je kuiken groot worden en die verkoop je..! Zie het eens voor je wat er dan mogelijk is! Wellicht i.p.v. slechts een maaltijd per dag drie maaltijden, vol met vitaminen van jullie eigen gekweekte groenten, en nog veel meer.”

“GetOn steunt ACSET”, zo zei Patrick tegen alle deelnemers, “die naam kan je zien als in een wedstrijd: GetOn your marks, get set, go en ren je race, doe het, en maak het waar!”

Het zelf in de hand hebben en nemen van je eigen lot. Dit keer niet als individueel, maar als groep, met hulp en heel praktische steun van ACSET en GetOn, sluit naadloos aan bij de naam van de tweede groep: ‘Kokcan Ikweri’. Het betekent letterlijk: als je huilt in armoede, huil dan met een schep in je hand”.

*Meer over het 'We Live' project lees je hier: Women’s Livelihood Improvement project (‘We-Live’)

Je kunt dit project ook met 1 druk op de knop steunen: Ik steun WeLive!

Fijn dat je mee hebt willen lezen! Laat gerust een reactie achter.  

Tot mijn volgende blog, 

Jan

Oeganda; de parel van Afrika

Ik ben sinds een dag in Oeganda en heb deze dag gebruikt om in een kleine 6,5 uur van Entebbe naar Lira in Noord-Oeganda te rijden. Entebbe is bij sommigen wellicht bekend van de spectaculaire bevrijding door het Israëlische leger van een vliegtuig met gijzelaars. In 2006 verfilmd in "Last King of Scotland" met Forest Whitaker. 

Deze rit was een avontuur op zich, want in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Nederland, zijn ze hier redelijk zuinig met verkeersborden en richtingaanwijzers. Vooral de eerste 30 km was lastig. Gelukkig werd ik geholpen  door  een vriendelijke Oegandese jongen die mijn gps wél de juiste richting in wist te dirigeren.

De weg was de eerste 300 km uitstekend; je went al snel aan de enorme verkeersdrempels. Een keer te hard er overheen en je hebt je auto stevig door elkaar geschud. Mooi ook de “roadblocks” van de politie: de eerste keer rem je er netjes voor af, de andere keren rijd je er steeds sneller door. De borden staan er midden op de weg, maar oom agent heeft ze de vorige keer gewoon laten staan, voor het geval hij er weer eens in de buurt is. 

Kenmerkend is dat bijna alles per brommer wordt gedaan; van enorme ladingen bananen, meubilair tot brandhout. Je kunt het zo gek niet verzinnen en het gaat achterop. Daarnaast wordt ook heel veel per fiets of sandaal gedaan, de kinderen uit school echter op blote voetjes. De vrachtwagens rijden met ladingen die vaak groter zijn dan de auto zelf. Tijdens mijn rit verbaasde het mij dan ook niet dat er twee trucks letterlijk omgevallen waren. Traditioneel zijn het de vrouwen die voor water zorgen. Ze lopen kilometers over de veelal rode zandwegen met een flinke jerrycan op het hoofd. 

De laatste 70 km waren rijdend van de ene pothole naar de andere. Goed wakker blijven, want sommige zijn diep genoeg om stevige schade aan je auto door op te lopen.

Water halen

Oeganda is groen en redelijk vruchtbaar, maar vooral in het droge Lira en omgeving wachten de mensen op het regenseizoen dat ieder moment kan beginnen.

Het is heerlijk om alle bedrijvigheid hier te zien, bijna allemaal op straat. In Lira meestal vergezeld van de nodig muziek. 

Stop ik onderweg ergens met mijn auto, dan staan al snel 5 dames hun koopwaar aan te bieden: zoete banaantjes, meloen, snoep. Afrekenen en wisselgeld teruggeven is vaak nog wat moeilijk, zeker als je van 3 dames wat koopt en 1 de verantwoordelijkheid heeft om de buit onderling te verdelen.

In het restaurant annex lobby van mijn hotel hangen foto’s van -vooral Afrikaanse- leiders, waarbij rolmodellen zoals Mandela naast de Kadaffi’s van deze wereld hangen. De foto van “Donald T” hangt er dan ook gewoon tussen.

Morgen op stap met ACSET Uganda voor een ontmoeting met 1 van de 40 groepen vrouwen die deelnemen aan het #WeLive moestuin project. Ik kijk er naar uit!

Meer over het WeLive (Women's Livelihood Improvement) project lees je hier: WeLive project